Το σημερινό μας κείμενο δεν είναι ένα οδοιπορικό με την κλασική έννοια, δεν προσφέρει δηλαδή αναλυτικές πληροφορίες για τα χωριά, τους οικισμούς και τις παραλίες τής Μάνης, καθώς ο σκοπός του είναι περισσότερο η μετάδοση τής εμπειρίας ενός ταξιδιού και η παροχή χρήσιμων συμβουλών για ένα ταξίδι που έχει αρκετές δυσκολίες.
Η αλήθεια είναι πως η Μάνη είναι ένας μυθικός ταξιδιωτικός προορισμός και υπάρχουν πολλές παρανοήσεις γι’ αυτήν. Ακόμη και σήμερα είναι πολλοί εκείνοι που πιστεύουν ότι η Μάνη είναι μία συγκεκριμένη πόλη στην Πελοπόννησο, ας ξεκινήσουμε λοιπόν από αυτό: Η Μάνη είναι μία ολόκληρη περιοχή στην νότιο Πελοπόννησο και συγκεκριμένα καλύπτει το νοτιότερο σημείο τού μεσαίου ποδιού έτσι όπως βλέπετε τον χάρτη. Ο πληθυσμός διασπείρεται σε περίπου 160 οικισμούς. Για την ονομασία τής περιοχής υπάρχουν τουλάχιστον δέκα διαφορετικές απόψεις, με επικρατέστερη εκείνη που αναφέρεται στο μεσαιωνικό όνομα τής περιοχής που ήταν Μαΐνη και με παραφθορά έμεινε το όνομα Μάνη. Πιο αδύναμη είναι η εκδοχή πως το όνομα προέρχεται από την αρχαί λέξη “μανός” που σημαίνει αραιός, λίγος, άτονος και κατ’ επέκταση τόπος γυμνός από βλάστηση.
Εκεί που θα χάσετε τ’ αυγά και τα πασχάλια, είναι όταν προσπαθήσετε να αποστηθίσετε τις τοπικές ονομασίες για την κάθε περιοχή τής Μάνης. Πάρτε βαθιά ανάσα λοιπόν και πάμε – Μέσα Μάνη, προσηλιακή Μάνη, Έξω Μάνη, Ανατολική Μάνη, Δυτική Μάνη, Κάτω Μάνη, Μεσσηνιακή Μάνη, Λακωνική Μάνη, Ορεινή Μάνη, Απόσκιερη Μάνη και άλλα πολλά. και επειδή δεν είναι δυνατόν να τα θυμάστε όλα αυτά, κρατήστε εκείνα που επιτάσσει η κοινή λογική καθώς έχετε μπροστά σας τον χάρτη τής Πελοποννήσου: Μεσσηνιακή Μάνη (ή δυτική Μάνη) είναι εκείνη η περιοχή που “βλέπει” στον Μεσσηνιακό κόλπο και Λακωνική Μάνη (ή ανατολική Μάνη) εκείνη η περιοχή που “βλέπει” στον Λακωνικό κόλπο. Μετά την αλλαγή τού αυτοδιοικητικού χάρτη τα όρια τής κάθε περιοχής μπερδεύτηκαν ακόμη περισσότερο, οπότε μην ασχοληθείτε παραπάνω με όλες αυτές τις ονομασίες.
Ο σχεδιασμός τού ταξιδιού
Υπάρχει ένας ξεκούραστος τρόπος για να φτάσετε στην Μάνη από Θεσσαλονίκη, απλώς παίρνετε το αεροπλάνο για Καλαμάτα, έχοντας φροντίσει να κάνετε κράτηση από πριν για ενοικιαζόμενο αυτοκίνητο και να το παραλάβετε όταν προσγειωθείτε. Αυτό όμως με δύο προϋποθέσεις – η πρώτη είναι ότι η έδρα σας θα είναι η Καλαμάτα και η δεύτερη ότι δεν σας ενοχλεί που η πτήση σας θα προσγειωθεί γύρω στις μία μετά τα μεσάνυχτα.
Ακριβώς επειδή εμείς είχαμε κλείσει ξενοδοχείο στην Καρδαμύλη και επιπλέον θέλαμε να πάρουμε και ένα άρωμα από την υπόλοιπη Πελοπόννησο, (εκτός δηλαδή από την Μάνη), σχεδιάσαμε το ταξίδι λίγο πιο χαλαρά, δηλαδή: Αεροπλάνο μέχρι την Αθήνα και το αεροδρόμιο “Ελευθέριος Βενιζέλος”, όπου μάς περίμενε και αυτοκίνητο που είχαμε φροντίσει να νοικιάσουμε πριν φύγουμε από Θεσσαλονίκη. Από το αεροδρόμιο άμεση αναχώρηση μέσω Αττικής οδού για Πελοπόννησο και οδήγηση περίπου τρεισήμισι ώρες (ή και παραπάνω εάν κάνετε στάσεις), μέχρι το ξενοδοχείο στην Καρδαμύλη. Φυσικά εάν έχετε στην διάθεσή σας αρκετές ημέρες, (εμείς είχαμε μόνο τέσσερις), μπορείτε να μείνετε για λίγο στην Αθήνα και να αναχωρήσετε για Μάνη με την ησυχία σας κάποια επόμενη ημέρα.
Λίγες (αυτονόητες) συμβουλές για το πρώτο μέρος τού ταξιδιού)
Μεγάλη προσοχή στους κανονισμούς για τις αποσκευές στο αεροπλάνο. Πολύ πρόσφατα έγιναν κάποιες αλλαγές προς το χειρότερο και αυτό που ισχύει τώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές είναι τα εξής:
Βαλίτσα με διαστάσεις 56 (ύψος), 45 (πλάτος) και 25 (βάθος) και ανώτατο βάρος 8 κιλά. Ζυγίστε την βαλίτσα στην ζυγαριά τού σπιτιού σας πριν φύγετε, τώρα πια υπάρχει ειδική υποδοχή όπου την τοποθετείτε για έλεγχο στο αεροδρόμιο λίγο πριν από την επιβίβαση.
Μεγάλη προσοχή επίσης στο εξής: Παλιότερα και για πολλά χρόνια, ένας επιβάτης είχε δικαίωμα να ανεβάσει στο αεροπλάνο μία βαλίτσα σαν αυτή που προαναφέραμε και μία χειραποσκευή (συνήθως έναν εκδρομικό σάκο, 1 backpack). Το θυμάστε; Τώρα ξεχάστε το. Τώρα μπορείτε να πάρετε επάνω ή το ένα ή το άλλο, όχι και τα δύο μαζί. Εμείς που δεν γνωρίζαμε αυτήν την αλλαγή, πληρώσαμε (αυτό που λέμε “κερατιάτικα” εντελώς), 40 ευρώ για το κάθε μέλος τής συντροφιάς μας και φυσικά στήσαμε ολόκληρο καυγά για την έλλειψη ενημέρωσης από την εταιρία για όλες αυτές τις αλλαγές, μάταιος κόπος βέβαια διότι το χαράτσι δεν το γλυτώναμε έτσι κι αλλιώς. Ηθικόν δίδαγμα λοιπόν: Εάν θέλετε να πάρετε μαζί σας μία βαλίτσα και μία χειραποσκευή, φροντίστε όταν κάνετε την κράτηση εισιτηρίου να πληρώσετε και περίπου 15 ευρώ παραπάνω για να διασφαλίσετε αυτό το δικαίωμα, αλλιώς θα αναγκαστείτε να πληρώσετε στο αεροδρόμιο 40 ευρώ. Αυτά για την περιβόητη Aegean, αλλά όπως μαθαίνουμε τα ίδια έχουν αρχίσει να ισχύουν και για τις υπόλοιπες και ελάχιστες άλλες αεροπορικές. Ολιγοπώλιο είναι και φυσικά κάνουν ό,τι θέλουν και ό,τι τους συμφέρει.
Για να φτάσετε στην Μάνη από το αεροδρόμιο Αθηνών, ακολουθείτε την Αττική οδό και τις πινακίδες για Ελευσίνα, κάποια στιγμή θα δείτε πινακίδες για Τρίπολη και θα βγείτε στην αντίστοιχη έξοδο. Ο δρόμος είναι σχετικά νέος και καλός στα περισσότερα σημεία του, αλλά θυμηθείτε να έχετε μαζί σας χρήματα για διόδια, η πυκνότητά τους είναι εξοργιστική, υπήρχαν φορές που σχεδόν δεν προλαβαίναμε να τακτοποιήσουμε την απόδειξη από τα προηγούμενα και πέφταμε στα επόμενα. Υπολογίστε περίπου 25 με 27 ευρώ για διόδια, δηλαδή 50 περίπου ευρώ μαζί με την επιστροφή στην Αθήνα.
Στην διαδρομή θα βρείτε αρκετούς σταθμούς ξεκούρασης.
Όταν φτάσετε στο αεροδρόμιο τής Αθήνας και πηγαίνοντας για την έξοδο, θα δείτε κάποια στιγμή όλα τα γκισέ με τις εταιρίες ενοικίασης αυτοκινήτων στην σειρά, κάποια από αυτές θα είναι σίγουρα και η δική σας. Δηλώνετε εκεί την άφιξή σας και μετά βγαίνετε από το αεροδρόμιο και περπατάτε προς τα δεξιά για περίπου 500 μέτρα, όπου βρίσκονται τα πάρκινγκ με τα ενοικιαζόμενα αυτοκίνητα, εκεί θα παραλάβετε και το δικό σας.
Ολυμπία και Επίδαυρος, (όπως και το Ναύπλιο), είναι κάποιες από τις πόλεις και περιοχές που εάν δεν τις έχετε δει, αξίζει να τις επισκεφθείτε. Αυτό θα είναι δύσκολο (λόγω χιλιομέτρων), εάν η έδρα σας είναι στην Μάνη. Εάν έχετε μέρες στην διάθεσή σας, μπορείτε να κλείσετε ξενοδοχείο στο Ναύπλιο για μία ή δύο διανυκτερεύσεις και από εκεί να εξερευνήσετε όποια κοντινή σχετικά περιοχή επιθυμείτε. Όπως είπα και πριν, εμείς δεν είχαμε την πολυτέλεια τού χρόνου, οπότε οδηγήσαμε κατευθείαν προς το ξενοδοχείο στην Καρδαμύλη.
Η Καρδαμύλη
Η Καρδαμύλη είναι ένα παραθαλάσσιο χωριό τής Δυτικής Μάνης και απέχει 38 χιλιόμετρα από την Καλαμάτα. Σχεδόν όλα τα κτίσματα ακολουθούν την παραδοσιακή αρχιτεκτονική τής περιοχής, είναι δηλαδή πετρόκτιστα, ενώ πολλά από αυτά έχουν χαρακτηριστεί από το Υπουργείο πολιτισμού ως ιστορικά διατηρητέα μνημεία. Για την διαμονή μας στο χωριό επιλέξαμε το ξενοδοχείο Diapori, ένα συγκρότημα με πολύ καλές κριτικές στο διαδίκτυο και εξαιρετική θέα προς την θάλασσα.
Απρίλιος και Μάϊος είναι σίγουρα οι καλύτεροι μήνες για να εξερευνήσετε την Μάνη – ο καιρός είναι ιδανικός για περπάτημα και ταυτόχρονα δεν έχουν εισβάλλει ακόμη οι ορδές των τουριστών από Ελλάδα και εξωτερικό. Και είναι αλήθεια ότι η διαμονή μας ήταν κάτι περισσότερο από άνετη, κυκλοφορούσαμε με το αυτοκίνητο εύκολα και παρκάραμε παντού χωρίς πρόβλημα. Εάν όμως μείνετε στην Καρδαμύλη ή σε κάποιον άλλον οικισμό τής περιοχής, θα πρέπει να ξέρετε από πριν ότι ουσιαστικά οι δύο αυτοί μήνες, Απρίλιος και Μάιος δηλαδή και κυρίως ο Απρίλιος, είναι στην ουσία εποχές προετοιμασίας για την τουριστική περίοδο που συνήθως ξεκινά μετά το Πάσχα. Πρακτικό αποτέλεσμα: Στην Καρδαμύλη, οι επιλογές σας για βραδινό φαγητό είναι ελάχιστες και αυτές που υπάρχουν έχουν περιορισμένο και ασταθές ωράριο. Αυτό σημαίνει ότι εάν είστε τυχεροί θα φάτε, αλλά θα πρέπει να έχετε τελειώσει την βραδινή σας έξοδο πριν από τις 11 η ώρα, ενώ υπήρξε και μέρα που την βγάλαμε με προμήθειες από το περίπτερο, καθώς τα πάντα ήταν κλειστά ή με την κουζίνα τους από νωρίς κλειστή.
Τα παλιά πέτρινα σπίτια που μοιάζουν με κάστρα και η απουσία κάθε κίνησης μόλις βραδιάσει, δημιουργούν μία ατμόσφαιρα υποβλητική και κάπως απόκοσμη, θα το αντιληφθείτε και από τις φωτογραφίες που δημοσιεύουμε σ’ αυτό το κείμενο. Ελάχιστο κόσμο μπορεί να συναντήσετε στον κεντρικό δρόμο κοντά στο μοναδικό μεγάλο περίπτερο, ενώ ο μόνος σίγουρος τρόπος για να φάτε κάθε βράδι, είναι το ζαχαροπλαστείο απέναντι, που ναι μεν είναι ζαχαροπλαστείο, αλλά σερβίρει πίτσες, club sandwich, πίτες και άλλα παρόμοια μέχρι περίπου τις 11 το βράδυ.
Λογικά κάποιοι από εσάς θα αναρωτηθούν – και αφού στην Καρδαμύλη τα περισσότερα καταστήματα και εστιατόρια ήταν κλειστά γιατί δεν πηγαίνατε σε κάποια γειτονική περιοχή με περισσότερη κίνηση, όπως για παράδειγμα στην Αρεόπολη ή ακόμη και στην Καλαμάτα; Και αυτό μάς φέρνει στην επόμενη ενότητα που λέγεται οδικό δίκτυο στην Μάνη.
Ιδού γιατί η Μάνη δεν κατακτήθηκε ποτέ…
Μπορεί το εθνικό οδικό δίκτυο να βελτιώθηκε αρκετά και η πρόσβαση σε Καλαμάτα, Τρίπολη ή Σπάρτη να είναι άνετη, αλλά οι επαρχιακοί δρόμοι μεταξύ των οικισμών και ιδιαίτερα εκείνοι που ανεβαίνουν και κατεβαίνουν στον Ταΰγετο, απαιτούν την μεγαλύτερη δυνατή προσοχή που μπορεί να δείξει ένας οδηγός. Χρησιμοποιώντας πάντα για παράδειγμα την Καρδαμύλη, θα τονίσουμε ότι εάν είστε νέος ή άπειρος οδηγός είναι προτιμότερο να αποφύγετε την ανάβαση ή την κατάβαση στις πλαγιές τού ορεινού όγκου τού Ταΰγετου. Αλλά ακόμη και εάν οδηγείτε χρόνια, θα πρέπει να είστε ιδιαίτερα προσεκτικοί. Υπάρχουν δεκάδες στροφές χωρίς καμία ορατότητα ή προειδοποιητικό καθρέφτη και όταν λέμε στροφές εννοούμε αυτό που οι οδηγοί ονομάζουν “πέταλο”, υπάρχουν ακόμη και στροφές 360 μοιρών. Ταυτόχρονα και επειδή ακριβώς μιλάμε για βουνό, θα δείτε πολλές προειδοποιητικές πινακίδες που σπάνια τις βλέπουμε στο εθνικό δίκτυο, πινακίδες με προειδοποίηση για ζαρκάδια και αγριογούρουνα. Με τα συγκεκριμένα είδη δεν είχαμε επαφή, αλλά σε κάποιον από τους πολλούς επαρχιακούς δρόμους που περάσαμε, βγήκε μπροστά μας αμέριμνη από παρακείμενο χωράφι μία…αγελάδα, διέσχισε αργά τον δρόμο και πέρασε απέναντι! Μεγάλη προσοχή λοιπόν, προτιμήστε να κάνετε τις διαδρομές με το φως τής ημέρας, ξεχάστε τις προσπεράσεις και οπωσδήποτε τις μεγάλες ταχύτητες.
Η ανάγκη προστασίας όμως από τους επίδοξους κατακτητές, εκτός από τα πυργόσπιτα που υπάρχουν σχεδόν σε όλα τα χωριά τής Μάνης, έχει οδηγήσει και στην δημιουργία πολύ στενών δρόμων μέσα στους οικισμούς, θα το καταλάβετε εάν αποφασίσετε να πάτε για τον Μυστρά, είναι σίγουρο ότι κάποια στιγμή θα πιστέψετε πως πήρατε λάθος δρόμο. Και με αφορμή τον δρόμο για τον Μυστρά, να πούμε κι αυτό: Μην διανοηθείτε να μετακινηθείτε σε επαρχιακό δρόμο χωρίς την χρήση τού gps, υπήρχαν στιγμές που ακόμη και ο δορυφόρος μπερδευόταν και μάς έστελνε σε λάθος διαδρομή. Να πούμε επίσης στο σημείο αυτό, ότι για έναν τόσο διάσημο τουριστικό προορισμό, η σήμανση είναι απαράδεκτη. Από Καρδαμύλη για Μυστρά, είδαμε πινακίδα μόλις ελάχιστα χιλιόμετρα πριν φτάσουμε στην καστροπολιτεία. Εάν για μάς ήταν δύσκολη η διαδρομή και χρειάστηκε να ρωτήσουμε δύο φορές στα χωριά που περάσαμε, δεν μπορώ να φανταστώ τι θα τραβήξει ένας ξένος που θα θελήσει να επισκεφθεί την περιοχή.
Αρεόπολη
Η αλλιώς Τσίμοβα ή Τζίμοβα στην περίοδο τής οθωμανικής κυριαρχίας. Περίπου χίλιοι είναι οι μόνιμοι κάτοικοι. Είναι ένα πολύ όμορφο χωριό που οπωσδήποτε θα πρέπει να το επισκεφθείτε, ο κεντρικός δρόμος που οδηγεί στην πλατεία ταξιαρχών, είναι γεμάτος από όμορφα μικρά μαγαζάκια. Και να σημειώσουμε ότι δεν πρόκειται για τα κλασικά τουριστικά καταστήματα που βλέπουμε σωρηδόν στο Μοναστηράκι ή στην Πλάκα, αρκετά από αυτά έχουν πρωτότυπα και χειροποίητα καλόγουστα προϊόντα.
Η Αρεόπολη έχει βαρύ παρελθόν και μία ιστορία που ξεκινά από τους προϊστορικούς χρόνους. Στην πλατεία δεσπόζει ένα μνημείο που αναφέρει ότι από αυτό ακριβώς το σημείο ξεκίνησε στις 17 Μαρτίου τού 1821 η ελληνική επανάσταση υπό την ηγεσία τού Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη. Βέβαια, αυτή είναι μία εκδοχή που αμφισβητείται από κάποιους ιστορικούς, αλλά σε γενικές γραμμές είναι μάλλον σίγουρο ότι η Μάνη συνολικά αποτέλεσε την πρωτοπορία τής επανάστασης. Στην Καρδαμύλη άλλωστε λέγεται ότι ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης σχεδίασε την επανάσταση μαζί με άλλους οπλαρχηγούς από την Μάνη.
Σπήλαιο Διρού
Μόλις δεκαπέντε λεπτά από την Αρεόπολη, βρίσκεται το περίφημο σπήλαιο Γλυφάδας (η Βλυχάδας) Διρού. Θα συναντήσετε πρώτα τα εκδοτήρια εισιτηρίων, όπου θα πρέπει να παρκάρετε προσωρινά το αυτοκίνητο και να περιμένετε στην ουρά για εισιτήριο και πληροφορίες. Εμείς ήμασταν εκεί Απρίλιο και περιμέναμε περίπου δεκαπέντε λεπτά στην ουρά, καταλαβαίνετε τι γίνεται τους καλοκαιρινούς μήνες. Μόλις πάρετε το εισιτήριο, κατεβαίνετε με το αυτοκίνητο τον κατηφορικό δρόμο που σας οδηγεί δίπλα στην κεντρική είσοδο τού σπηλαίου. Όσο πιο πολλή κίνηση έχει, τόσο μακρύτερα από την είσοδο θα αναγκαστείτε να αφήσετε το αυτοκίνητο.
Πριν αναφέρουμε ορισμένες πρακτικές συμβουλές, να πούμε ότι το περίφημο αυτό σπήλαιο με σταλακτίτες και σταλαγμίτες χρειάστηκε χιλιάδες χρόνια για να δημιουργηθεί, βρίσκεται 250 μέτρα κάτω από το έδαφος και η ξενάγηση με την βάρκα διασχίζει περίπου απόσταση ενός χιλιομέτρου και κάτι, ανάλογα και με την στάθμη των νερών. Συνολικά έχουν χαρτογραφηθεί περίπου 15 χιλιόμετρα σπηλαίου, αλλά όπως μάς είπε ο ξεναγός ακόμη δεν γνωρίζουν που βρίσκεται το τέλος του. Πάντως έτσι ή αλλιώς, πρόκειται για ένα μαγευτικό θέαμα που πρέπει οπωσδήποτε να επισκεφθείτε. Ας δούμε τώρα και τα πρακτικά ζητήματα.
Τι γίνεται αν έχω κλειστοφοβία;
Προσοχή στο σημείο αυτό, η επίσκεψη με βάρκα στο σπήλαιο Διρού δεν είναι για όλους και οπωσδήποτε όχι για όσους έχουν κλειστοφοβία ή άλλα προβλήματα με θαλάσσια μέσα. Η περιηγήσεις γίνονται ανά ομάδες και με βάση την προτεραιότητα, δηλαδή μπαίνουν για παράδειγμα τα πρώτα είκοσι εισιτήρια, μετά από μισή ώρα ή σαράντα λεπτά τα επόμενα είκοσι και ούτω καθεξής. Ας πούμε λοιπόν ότι έχει έρθει η σειρά σας, βρίσκεστε μπροστά στην είσοδο τού σπηλαίου και περνάτε τον έλεγχο των εισιτηρίων. Αμέσως μετά κατεβαίνετε λίγα σκαλάκια, φοράτε το πορτοκαλί σωσίβιό σας και περιμένετε στην θέση που θα σας υποδείξουν οι οδηγοί τής κάθε βάρκας που ταυτόχρονα εκτελούν και χρέη ξεναγού. Αυτά τα λίγα λεπτά αναμονής, σταθμίστε καλά τις αντοχές σας. Ακόμη και εάν δεν είστε κλειστοφοβικός, είναι πολύ πιθανόν το όλο θέαμα να σάς τρομάξει και να σας προκαλέσει φόβο. Εάν συμβεί αυτό, μην διστάσετε να αλλάξετε γνώμη, δεν είναι ντροπή, είναι πολλοί εκείνοι που το μετάνιωσαν την τελευταία στιγμή. Και ευτυχώς για εσάς, υπάρχει και άλλος τρόπος να απολαύσετε ένα μέρος τού σπηλαίου χωρίς τον φόβο τού νερού και των πολύ στενών περασμάτων ανάμεσα στους σταλακτίτες.
Στην πραγματικότητα, γυρνάτε την πλάτη στην κεντρική είσοδο τού σπηλαίου και κατευθύνεστε προς την θάλασσα απέναντι. Στο τέλος τού δρόμου ξεκινά ένα τσιμεντένιο μονοπάτι, κάτι λιγότερο από ένα χιλιόμετρο, που σας οδηγεί στην έξοδο τού σπηλαίου, στο σημείο δηλαδή εκείνο όπου βγαίνουν όσοι τέλειωσαν την περιήγηση με την βάρκα. Στην ουσία δηλαδή μπαίνετε στο σπήλαιο ανάποδα από το σημείο εξόδου και μέχρι το σημείο που σταθμεύουν οι βάρκες υπάρχει ένα μονοπάτι με κιγκλιδώματα, (θα τα δείτε και στις φωτογραφίες), που μπορείτε να το περπατήσετε με τα πόδια χωρίς να νιώσετε λεπτό την αίσθηση κινδύνου ή κλειστοφοβίας. Και για να πούμε την αλήθεια, σ’ αυτά τα περίπου 300 μέτρα μπορείτε να αποκτήσετε μία σχεδόν ολοκληρωμένη άποψη για το σπήλαιο, που είναι πολύ κοντά με εκείνων που το διέσχισαν με την βάρκα.
Το σπίτι τού Πάτρικ Λη Φέρμορ
Σε απόσταση αναπνοής από την Καρδαμύλη, μόλις ένα χιλιόμετρο και στην θέση Καλαμίτσι, βρίσκεται η περίφημη κατοικία τού Άγγλου περιηγητή Πάτρικ Λη Φέρμορ. Οι γνώμες για το συγκεκριμένο πρόσωπο και τον ρόλο του στον πόλεμο και τον εμφύλιο διίστανται, αλλά οπωσδήποτε πρόκειται για έναν συγγραφέα (εκτός των άλλων), που αγάπησε πολύ το ελληνικό τοπίο, έγραψε πολλά βιβλία για περιοχές τής Ελλάδας και όχι μόνο και τελικά κατέληξε να κτίσει την κατοικία του στην Καρδαμύλη. Στην κατασκευή βοήθησαν διάσημοι αρχιτέκτονες τής εποχής και συνέδραμαν πολλοί ντόπιοι. Ο Φέρμορ και η γυναίκα του Τζόαν δώρισαν το σπίτι την δεκαετία τού 90 στο Μουσείο Μπενάκη, με τον όρο να είναι και επισκέψιμο και να φιλοξενεί ερευνητές και περιηγητές από όλο τον κόσμο. Έτσι, μετά από τον θάνατό τους, έγιναν στην κατοικία αρκετές διακριτικές παρεμβάσεις, αποκαταστάθηκαν αντικείμενα σπάνιας ποιότητας και αξίας και δημιουργήθηκε ξενώνας που κατά περίπτωση φιλοξενεί επισκέπτες.
Για να επισκεφθούμε την κατοικία, χρειάστηκε να βγάλουμε εισιτήριο μέσα από το διαδίκτυο, ο χρόνος επίσκεψης είναι ακριβώς μία ώρα, από τις 11 το πρωί έως τις 12 το μεσημέρι. Από τον κεντρικό δρόμο που φεύγει δεξιά από την Καρδαμύλη, θα διανύσετε αργά περίπου ένα χιλιόμετρο και κάτι και θα δείτε μία μικρή πινακίδα, στο σημείο αυτό θα στρίψετε δεξιά, ένας δρόμος που χωρά ένα αυτοκίνητο θα σας οδηγήσει μπροστά στην κεντρική πύλη τού σπιτιού. Την ημέρα που πήγαμε εμείς είχαν ήδη μαζευτεί την καθορισμένη ώρα περίπου δέκα άτομα, ενώ κατά την διάρκεια τής επίσκεψης έφταναν συνεχώς και άλλοι επισκέπτες.
Πρόκειται πράγματι για ένα από τα ωραιότερα σπίτια που μπορεί να δει κανείς στην περιφέρεια κι αυτό για πολλούς και διάφορους λόγους. Ο πρώτος και πολύ βασικός είναι πως η κατασκευή τού σπιτιού έγινε με τέτοιον τρόπο, ώστε να ενσωματώνεται στο περιβάλλον με τον πιο απλό και διακριτικό τρόπο, φυσικά όλη η κατασκευή βασίζεται στην πέτρα. Το δεύτερο είναι πως η κατοικία και ο περίβολος βρίσκονται σε ένα μαγευτικό σημείο, η θέα προς την θάλασσα είναι πραγματικά μοναδική. Επιπλέον στο εσωτερικό τής κατοικίας, όχι μόνο δεν υπάρχει κάτι το κραυγαλέο ή το κακόγουστο, αλλά αντιθέτως, τα λιγοστά αντικείμενα είναι μοναδικά και κατασκευασμένα από τους καλύτερους τεχνίτες τής εποχής. Τέλος, από το μπροστινό μέρος τού περίβολου, ξεκινά ένα μονοπάτι που κατεβαίνει σε μία σχεδόν ιδιωτική παραλία με κρυστάλλινα νερά, όλα πνιγμένα μέσα στο πράσινο και τα λιόδεντρα. Δείτε τις φωτογραφίες και θα καταλάβετε τι εννοούμε, εάν θα έπρεπε να μιλήσουμε για την τέλεια παραθεριστική κατοικία, τότε το σπίτι των Φέρμορ θα ήταν, αν όχι πρώτο, πάντως σίγουρα μέσα στην πρώτη πεντάδα.
Ο Μυστράς
Όπως είπαμε και πριν, η διαδρομή μέχρι τον Μυστρά δεν είναι εύκολη, αλλά αυτό είναι και κάτι που εξηγείται. Η καστροπολιτεία τότε θα έπρεπε να είναι σε ένα σημείο όπου, αφενός η πρόσβαση των εχθρών θα ήταν δύσκολη και αφετέρου θα έδινε την δυνατότητα πανοραμικού ελέγχου μέχρι την θάλασσα.
Όταν φτάσετε στην κεντρική πύλη, αφήνετε το αυτοκίνητο και βγάζετε εισιτήριο. Όλη την επισκέψιμη περιοχή τού Μυστρά, μπορείτε να την φανταστείτε σαν έναν μεγάλο κύκλο που ξεκινά δεξιά από τα εκδοτήρια εισιτηρίων και καταλήγει πάλι εκεί από την άλλη πλευρά. Θα χρειαστεί οπωσδήποτε να έχετε μαζί σας αρκετό νερό, καπέλο και παπούτσια κατάλληλα για ανώμαλο έδαφος και πέτρες που γλιστρούν. Το κυριότερο όμως στοιχείο είναι η αντοχή σας, λίγοι είναι αυτοί, (και κυρίως νεότερες ηλικίες), που μπορούν και ολοκληρώνουν όλο τον κύκλο, οι περισσότεροι φτάνουν μέχρι ένα σημείο και επιστρέφουν στην αφετηρία. Στα πρώτα πάντως μέτρα που θα διανύσετε θα έχετε την ευκαιρία να δείτε την Μητρόπολη τού Αγίου Δημητρίου και το σημείο όπου στέφθηκε εκεί αυτοκράτορας ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, όπως και το μικρό μουσείο τού Μυστρά που ξεκίνησε να λειτουργεί το 1951. Σε κάθε περίπτωση, ακόμη και εάν δεν αντέξετε να ολοκληρώσετε την διαδρομή, μία επίσκεψη στον χώρο επιβάλλεται και αξίζει με το παραπάνω.
Ακρωτήριο Ταίναρο
Κατεβαίνοντας νότια και ολοκληρώνοντας την διαδρομή τής δυτικής Μάνης, μπορείτε να κάνετε μία μικρή παράκαμψη και να κατεβείτε μέχρι το ακρωτήριο Ταίναρο (ή Κάβο Ματαπάς), που είναι και το νοτιότερο σημείο τής ηπειρωτικής Ελλάδας, αλλά και όλης τής Βαλκανικής χερσονήσου. Όμως με το αυτοκίνητο μπορείτε να φτάσετε μέχρι ένα σημείο, για να δείτε τον φάρο, θα πρέπει να κατεβείτε ένα χωματόδρομο περίπου 2 χιλιομέτρων και φυσικά στην επιστροφή να ανεβείτε τον ανηφορικό δρόμο. Εάν δεν είστε διατεθειμένοι να περπατήσετε αυτό το μονοπάτι δεν υπάρχει λόγος να διανύσετε όλα αυτά τα χιλιόμετρα και μπορείτε να συνεχίσετε το ταξίδι σας προς την ανατολική Μάνη μέχρι το Γύθειο.
Ιστορία και λίγα ακόμη στοιχεία
Η Μάνη αποτελεί έναν μύθο, όχι μόνο για τους σκληροτράχηλους κατοίκους της, αλλά κυρίως γιατί είναι μία από τις ελάχιστες περιοχές στην Ελλάδα που ουσιαστικά δεν κατακτήθηκε ποτέ από τους Οθωμανούς. Ακόμη και όταν μετά τα Ορλωφικά το 1770, (την αποτυχημένη επανάσταση των Ελλήνων με την παρακίνηση των Ρώσων), αναγκάστηκε να πληρώνει φόρο στους Τούρκους, διατήρησε την διοικητική αυτονομία της.
Ακόμη και όταν η επανάσταση τού 1821 οδήγησε στην δημιουργία Ελληνικού κράτους, οι Μανιάτες αρνήθηκαν να ενταχθούν στο διοικητικό σύστημα που επιβλήθηκε από το νεοσύστατο κράτος. Ήταν μία διαμάχη που αποκορυφώθηκε με την δολοφονία τού Καποδίστρια από τον Γεώργιο Μαυρομιχάλη, γιό τού Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, ηγεμόνα τής Μάνης και πρωτεργάτη τής επανάστασης.
Οι Μανιάτες έδωσαν ηχηρό παρών σε όλους τους απελευθερωτικούς αγώνες τού έθνους και ιδιαίτερα στον Μακεδονικό αγώνα. Έντονοι δεσμοί επίσης υπάρχουν και με την Κρήτη, καθώς πολλοί Μανιάτες κατέφυγαν εκεί μετά τα Ορλωφικά, όπως επίσης ήταν και πολλοί εκείνοι που βοήθησαν τους Κρήτες στην επανάσταση τής Κρήτης το 1866.
Στα ταξίδι σας θα συναντήσετε πάρα πολλά πέτρινα κτίσματα και πυργόσπιτα που είναι εντελώς εγκαταλελειμμένα, μία από τις αιτίες γι’ αυτήν εικόνα είναι και η μαζική μετανάστευση πολλών κατοίκων στις αρχές τού 20ου αιώνα, κυρίως προς την Αμερική. Σε Καρδαμύλη, Αρεόπολη, αλλά και σε πολλές ακόμη πόλεις, θα δείτε ότι ξεφυτρώνουν συνεχώς μεσιτικά και τεχνικά γραφεία, δείγμα ότι υπάρχει αυξημένο ενδιαφέρον για αγοραπωλησίες στην περιοχή. Άλλωστε, είναι πολλοί, Έλληνες και ξένοι, που κατά τα πρότυπα τού Φέρμορ, αγοράζουν παλαιά κτίσματα στην περιοχή, τα αναπαλαιώνουν και τα ανακαινίζουν και τα χρησιμοποιούν ως παραθεριστική ή και μόνιμη κατοικία, καθώς η Μάνη είναι γεμάτη από παραλίες με πεντακάθαρα νερά.
Στην Καρδαμύλη το 2013, έγιναν τα γυρίσματα τής ταινίας Before Midnigh με τον Ίθαν Χώκ και την Τζούλι Ντελπί.
Εάν έχετε τον χρόνο, είναι πολλά ακόμη τα χωριά και οι παραλίες όπου μπορείτε να κάνετε μία στάση στο ταξίδι σας. Λιμένι, Οίτυλο, Γύθειο, Κότρωνας, Βάθεια και πολλά ακόμη απλωμένα τόσο στην Μεσσηνιακή όσο και στην Λακωνική Μάνη, αξίζουν μία επίσκεψη ή έστω μία στάση για καφέ και φαγητό.
Οπωσδήποτε Ναύπλιο, Επίδαυρος, Αρχαία Ολυμπία και Μονεμβασιά, είναι κλασικοί προορισμοί στην Πελοπόννησο, αλλά οι περισσότεροι από αυτούς απέχουν αρκετά από την Μάνη. Θα πρέπει να έχετε στην διάθεσή σας παραπάνω από μία εβδομάδα για επισκεφθείτε τα μέρη αυτά, αλλά τότε πια ξεφεύγουμε από την Μάνη και μιλάμε μάλλον για έναν ολοκληρωμένο γύρο τής Πελοποννήσου.
Επίσκεψη στην Μάνη, αξίζει;
Αναμφισβήτητα και χωρίς κανέναν δισταγμό, ναι. Είναι πολλά τα οφέλη από έναν τέτοιο ταξίδι, αλλά εκείνα που θα σας μείνουν, είναι κυρίως δύο πράγματα.
Το πρώτο είναι η μοναδικότητα τού Μανιάτικου τοπίου, ο συνδυασμός πέτρας και πράσινου, η αρχιτεκτονική των κτισμάτων πάσης φύσεως και η απίστευτη θέα προς μερικές από τις καλύτερες παραλίες τής χώρας. Πρόκειται για ένα τοπίο εντελώς δωρικό και λιτό, που εν πολλοίς έχει επιδράσει καθοριστικά και στο dna των κατοίκων τής Μάνης.
Το δεύτερο που θα μείνει στην μνήμη σας, είναι η βαθιά ιστορικότητα τής περιοχής. Δεν είναι μοναχά η επανάσταση τού 1821 που αποτυπώνεται παντού και με κάθε τρόπο, καθώς στην πραγματικότητα όλα ξεκίνησαν από αυτήν την μικρή λωρίδα γης, είναι πως όλη η περιοχή διαθέτει ευρήματα που φτάνουν μέχρι και τους προϊστορικούς χρόνους. Στην Μάνη κυριολεκτικά όποια πέτρα και εάν σηκώσεις θα βρεις από κάτω ένα ιστορικό αποτύπωμα.
Φυσικά ένα ταξίδι από Θεσσαλονίκη σε Μάνη εμπεριέχει και κάποια κούραση, είναι πολλά τα χιλιόμετρα, όπως και πιθανώς κουραστική η οδήγηση στις πλαγιές τού Ταΰγετου, όμως αξίζει πράγματι τον κόπο.
