Πώς να διορθώσετε το βιβλίο σας

Αναγνώσεις 100

Εισαγωγή

[su_dropcap style=”light” size=”5″]Ο[/su_dropcap]ι Έλληνες και οι Ελληνίδες δεν διαβάζουν. Όμως γράφουν, γράφουν πολύ τα πάντα και ιδιαίτερα ποίηση. Από την ώρα που η τεχνολογία έκανε πανεύκολη την εκτύπωση και την διαφήμιση ενός βιβλίου, είναι χιλιάδες τα αντίτυπα που κυκλοφορούν κάθε μήνα στην αγορά, είτε με βάση το κλασικό μοντέλο των εκδοτικών οίκων, είτε μέσα από πλατφόρμες αυτοέκδοσης που έχουν κατακλύσει το διαδίκτυο.

Έχουμε ασχοληθεί αρκετές φορές με θέματα που αφορούν το βιβλίο και την έκδοσή του, γι αυτό ίσως θα ήταν καλό να ρίξετε μια ματιά και στα υπόλοιπα κείμενά μας – παρόλο που μπορεί σε κάποια σημεία να είναι ανεπίκαιρα λόγω του χρόνου που έχουν γραφτεί, μπορεί να σας βοηθήσουν και να λύσουν κάποιες απορίες σε πρακτικά ζητήματα.

Πως να εκδώσω το πρώτο μου βιβλίο (στην Ελλάδα)…

Πως να κατοχυρώσετε πνευματικά δικαιώματα (βιβλίο)

Ιδιωτικό συμφωνητικό για την έκδοση βιβλίου

Ίσως προσέξατε ότι στον τίτλο του σημερινού άρθρου δεν μιλάμε για επιμέλεια, αλλά για διόρθωση. Κι αυτό γιατί η επιμέλεια είναι μία πολύ ευρύχωρη διαδικασία που επεκτείνεται πέρα από την γραμματική και την ορθογραφία και συμπεριλαμβάνει πολλές φορές, (παλαιότερα περισσότερο), λογοτεχνική και φιλολογική φροντίδα. Ο επαγγελματίας επιμελητής μπορεί να σας προτείνει σημαντικές αλλαγές στην ροή και στην διάρθρωση του κειμένου, έτσι ώστε το βιβλίο σας να γίνει περισσότερο ευανάγνωστο και η λογοτεχνική του ποιότητα να γίνει καλύτερη σε επίμαχα σημεία.

Είναι σαφές ότι σήμερα δεν μπορούμε να αναφερθούμε σε αυτό το πεδίο, μπορούμε όμως να πούμε λίγα λόγια για τις πρώτες διορθώσεις που μπορεί να κάνει ένας συγγραφέας, προτού στείλει το βιβλίο του στον εκδότη ή στο τυπογραφείο. Στο σημερινό κείμενο, (όπως και στα περισσότερα που αφορούν το βιβλίο), πολύτιμη ήταν η βοήθεια του Μάνου Τασάκου και όλων των συντελεστών του www.tasakos.gr

Πριν ξεκινήσετε την διόρθωση

Είναι πολύ σημαντικό πριν να ξεκινήσετε τις διορθώσεις, (που όπως και να το κάνουμε είναι μία άχαρη διαδικασία σε σχέση με την συγγραφή), να είστε βέβαιοι πως το περιεχόμενο του βιβλίου έχει οριστικοποιηθεί, να νιώθετε δηλαδή πως οριστικά έχετε τελειώσει και δεν χρειάζεται να προσθέσετε ούτε μία τελεία. Σε διαφορετική περίπτωση η διόρθωση θα γίνει μια επίπονη διαδικασία, καθώς οι λογοτεχνικές ατέλειες του κειμένου και οι αμφιβολίες σας γι’ αυτό, θα αποσπάσουν την προσοχή σας, με αποτέλεσμα περισσότερο χρόνο και ελλιπή διόρθωση.

Η μέθοδος που προτείνουμε σήμερα βασίζεται στον τριπλό έλεγχοορθογραφία, σημεία στίξης και γραμματική. Ξέρουμε πως το νομίζετε ευκολότερο να διαβάσετε μία φορά το βιβλίο με παράλληλη διόρθωση, αλλά αυτός ο τρόπος εγγυημένα θα αφήσει πολλά λάθη πίσω του. Δεν είναι τυχαίο πως όλοι οι μεγάλοι εκδότες, αλλά και οι εκδοτικές πλατφόρμες όπως η Amazon, προτείνουν τον διπλό ή τριπλό έλεγχο ενός βιβλίου πριν από την εκτύπωση. Ακόμη κι έτσι όμως, κάποια λάθη θα ξεφύγουν, αλλά υποτίθεται πως μία τελευταία ματιά θα ρίξει και ο επιμελητής του εκδοτικού οίκου ή της εταιρίας που θα αναλάβει την αυτοέκδοση. Αν πάλι πρόκειται για ιδιωτική έκδοση και το βιβλίο το διαχειρίζεστε μόνος σας από την αρχή έως το τέλος, με τον επαναληπτικό έλεγχο θα έχετε τα λιγότερα δυνατά λάθη και αυτά που θα ξεφύγουν θα είναι αμελητέα και αναμενόμενα.

Προετοιμασία

Προμηθευθείτε ένα τετράδιο ή ένα σημειωματάριο.

Προμηθευθείτε στυλό σε τρία χρώματα, κόκκινο (ορθογραφία), πράσινο (γραμματική), μπλε (σημεία στίξης). Έτσι όταν τελειώσετε τις διορθώσεις επάνω στο αντίγραφο, θα μπορείτε με μία ματιά να διακρίνετε τα διαφορετικά πεδία διορθώσεων. Φυσικά μπορείτε να αλλάξετε τις αντιστοιχίσεις των χρωμάτων σε ό,τι σας βολεύει καλύτερα οπτικά. Μερικοί υπογραμμιστές επίσης μπορούν να φανούν χρήσιμοι για την υπογράμμιση παραγράφων που ίσως θέλετε να ξανακοιτάξετε αργότερα.

Συνήθως τα βιβλία γράφονται σε κειμενογράφο του υπολογιστή με προκαθορισμένα μικρά περιθώρια. Κρατήστε αυτό το πρωτότυπο ανέγγιχτο, αντιγράψτε το σε άλλο φάκελο με διαφορετικό όνομα, (πχ “το βιβλίο μου διορθώσεις”) και ρυθμίστε μεγαλύτερα περιθώρια για να μπορείτε να σημειώνετε τις διορθώσεις και παρατηρήσεις την ώρα της διόρθωσης. Το λέμε αυτό γιατί η διόρθωση στο έντυπο είναι πολύ καλύτερη και αποτελεσματική από εκείνη που γίνεται στην οθόνη του υπολογιστή. Εκτυπώστε λοιπόν το βιβλίο σας και είστε έτοιμοι για την διόρθωσή του.

Για τα λεξικά που θα χρειαστείτε αναφερόμαστε στο κάθε πεδίο ξεχωριστά.

Ορθογραφία

Γράφετε βιβλία, άρα από την αρχή υποθέτουμε πως κατέχετε μία έστω στοιχειώδη γνώση της Ελληνικής ορθογραφίας. Οι ανώφελες διαμάχες όμως επί χρόνια για το γλωσσικό ζήτημα στην Ελλάδα, όπως και οι αλλεπάλληλες κρατικές παρεμβάσεις σε γλώσσα και εκπαίδευση, έχουν δημιουργήσει απορίες γύρω από την ορθογραφία πολλών  λέξεων, ενώ πολύ συχνό είναι και το φαινόμενο της πολυτυπίας, το να υπάρχουν δηλαδή διαφορετικές γραφές για μία λέξη και να θεωρούνται και οι δύο αποδεκτές.

Εάν το βιβλίο σας είναι μία απλή αφήγηση και απευθύνεται στο ευρύτερο κοινό, τότε ένα απλό λεξικό είναι αρκετό και θα σας καλύψει στις περισσότερες περιπτώσεις. Σε κάθε περίπτωση θεωρούμε πολύ καλό το γνωστό λεξικό Μπαμπινιώτη, έστω και στις συντομευμένες εκδόσεις του.

Σε ένα δεύτερο επίπεδο και για περισσότερο απαιτητικούς συγγραφείς, είναι απαραίτητο το ετυμολογικό λεξικό του ίδιου συγγραφέα. Ορθογραφικό και ετυμολογικό μαζί θα σας δώσουν μία πλήρη εικόνα όχι μόνο της ορθογραφίας των λέξεων, αλλά θα σας προσφέρουν και την σωστή επιλογή και αμφισβητούμενες περιπτώσεις – πχ κτήριο ή κτίριο;

Εάν τώρα η γραφή σας είναι περισσότερο πολύπλοκη, απευθύνεται σε ειδικό κοινό ή σας ενδιαφέρουν και οι γλωσσικοί τύποι της αρχαίας ή της καθαρεύουσας, μαζί με τα παραπάνω θα χρειαστείτε και καλά λεξικά της Αρχαίας Ελληνικής. Ευτυχώς σήμερα το διαδίκτυο δίνει την δυνατότητα να κατεβάσετε στον υπολογιστή σας πολύ σημαντικά βιβλία που ήταν πανάκριβα στην έντυπη μορφή τους.

Από τα καλύτερα λεξικά για την αρχαία Ελληνική γλώσσα…

Για τα Αρχαία Ελληνικά μπορείτε να βρείτε με μία απλή αναζήτηση το λεξικό του Ιωάννου Σταματάκου, ενώ ένα αμιγώς ορθογραφικό λεξικό της βαθιάς καθαρεύουσας που ακόμη και σήμερα παραμένει αξεπέραστο στην επιστημοσύνη του είναι εκείνο του Γεωργίου Ζηκίδη που μπορείτε να το βρείτε εύκολα στην ηλεκτρονική βιβλιοθήκη της Ανέμης, δηλαδή του Πανεπιστημίου Κρήτης.

Εδώ μπορείτε να βρείτε πολλά βοηθήματα σε ηλεκτρονική μορφή, ιδιαίτερα όσοι θέλετε να προχωρήσετε λίγο βαθύτερα από τα καθιερωμένα

Με αυτό το οπλοστάσιο είναι σχεδόν αδύνατον να σας ξεφύγει κάποιο σημαντικό λάθος. Παρόλα αυτά θα πρέπει να πούμε ότι ακόμη και η ορθογραφία σε πολλές περιπτώσεις αποτυπώνεται διαφορετικά από την επίσημη εκδοχή της, ιδιαίτερα από συγγραφείς που έχουν γλωσσοπλαστικές δυνατότητες ή την δυνατότητα να δημιουργούν νέους τύπους χωρίς αυτό να ξενίζει ή να αλλοιώνει τις ποιότητες του κειμένου. Όμως επειδή κατά πάσα πιθανότητα βρίσκεστε στα πρώτα σας συγγραφικά βήματα, καλό είναι να κρατήσετε τους κανόνες που σε έναν μεγάλο βαθμό σήμερα είναι αποδεκτοί.

Εάν ενδιαφέρεστε για την πολυτονική γραφή

Λίγες παρατηρήσεις ακόμη για την ορθογραφία και κάποια πολύ συχνά λάθη.

Προσπαθήστε να κρατήσετε την ορθογραφία σας ενιαία μέσα στο βιβλίο, δηλαδή οι λέξεις να γράφονται με τον ίδιο τρόπο παντού.

Μεγάλη προσοχή στο τρίτο ενικό και στο δεύτερο πληθυντικό των ρημάτων, εδώ συμβαίνει το 50% περίπου των λαθών στην ορθογραφία – πχ ενδιαφέρετε αντί ενδιαφέρεται, χάνεται όταν εννοούμε χάνετε κλπ. Εάν αυτό είναι το αδύνατο σημείο σας, στο διαδίκτυο θα βρείτε πολλούς τρόπους για να ξεχωρίζετε την σωστή ορθογραφία ανάλογα με το νόημα της φράσης.

Ένας μικρός χαμός γίνεται επίσης με την μονολεκτική γραφή διαφόρων εκφράσεων. Επί μέρους ή επιμέρους; (αν αναρωτιέστε, σωστό είναι το δεύτερο). Επί τόπου ή επιτόπου; Εν μέρει ή ενμέρει; (σωστό φυσικά το πρώτο). Και στο πεδίο αυτό πολλοί συγγραφείς αυθαιρετούν, την φράση για παράδειγμα θα ήταν καλό… θα την βρείτε θάτανε καλό, θάταν καλό και πάει λέγοντας. Είναι το πεδίο που συγχωρούνται οι περισσότερες πρωτοτυπίες και αυθαιρεσίες, καθώς σχετίζεται με την λογοτεχνικότητα του κειμένου και την απόδοση διαλόγου των ηρώων. Προσπαθήστε πάντως και εδώ να τηρήσετε τους κανόνες, εκτός αν οι διάλογοι του βιβλίου σας επιβάλλουν διαφορετικά ή εάν οι παραμορφώσεις του αρχικού κανόνα ενσωματώνονται ομαλά και βοηθούν τον στίχο σε ένα ποίημα.

Πολλά και σημαντικά λάθη γίνονται επίσης στις ομόηχες λέξεις, εκείνες δηλαδή που προφέρονται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, αλλά έχουν διαφορετική ορθογραφία και φυσικά διαφορετική σημασία. Πολύ συχνά λάθη στα κλήση/κλίση, κλίμα/κλήμα, καινός/κενός, στίχος/στοίχος, τείχος/τοίχος, εξάρτυση/εξάρτηση, σωρός/σορός και πολλά πολλά ακόμη.  Παρόμοια προβλήματα υπάρχουν συχνά και στην χρήση παρώνυμων λέξεων, (λέξεις δηλαδή που μοιάζουν  πολύ, αλλά έχουν διαφορετική σημασία).

Εννιά στις δέκα φορές είναι επίσης λανθασμένη η χρήση του επιθέτου πολύς, (η πολλή, το πολύ) με το επίρρημα πολύ. Λέμε: Με πολλή αγάπη σού στέλνω κλπ και όχι με πολύ αγάπη. Αντίθετα θα πούμε: Η δουλειά μου σήμερα ήταν πολύ κουραστική και όχι πολλή κουραστική.

Αντιλαμβάνεστε πως είναι αδύνατον να καλυφθούν εδώ όλες οι περιπτώσεις ή τα συνηθέστερα λάθη. Ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο το πρώτο πέρασμα του βιβλίου σας θα πρέπει να γίνει μόνο για την ορθογραφία και την χρήση του σωστού λεξικού εκεί όπου έχετε αμφιβολίες.

Γραμματική

Ο Τζάρτζανος σε όλα του τα βιβλία είναι συνοπτικός, αλλά αρκετός για μία πρώτη προσέγγιση σε θέματα γλώσσας

Φυσικά και εδώ το πεδίο είναι χαώδες και γι αυτό δεν θα μπούμε σε πολλές λεπτομέρειες. Μόνο τρία πεδία στα οποία τα λάθη γίνονται πολύ συχνά.

Πρώτα απ’ όλα το περιβόητο τελικό –ν. Προσωπικά δεν είμαι υπέρ της κατάργησής του γιατί αντιπαθώ την ουδετεροποίηση των προσώπων και πολλών πραγμάτων, αλλά θα πρέπει να ακολουθήσετε τους κανόνες που μπορείτε να βρείτε στο διαδίκτυο ή ακόμη και στην σχολική γραμματική. Μέχρι και η βικιπαίδεια έχει συγκεκριμένη αναφορά στο θέμα…

Το δεύτερο είναι το φωνητικό σύμπλεγμα στ, πολλοί χρησιμοποιούν ακόμη στην μορφή –σθ. Εμπλουτίστηκε ή εμπλουτίσθηκε; Δικάστηκε ή δικάσθηκε; Είστε ή είσθε; Προσωπικά δεν με χαλά καθόλου και η παλαιότερη εκδοχή και δεν πρόκειται κανείς να την θεωρήσει λάθος, αλλά είναι καλό εάν γράφετε στην δημοτική να τηρείτε και τους τύπους της.

Το τρίτο ζήτημα αφορά την περιβόητη εσωτερική αύξηση των ρημάτων που πολλοί την διατηρούν και στον παρατατικό και στον αόριστο. Ξέρουμε όλοι ότι ο Καβάφης χρησιμοποιεί το λανθασμένο Επέστρεφε (αντί του επίστρεφε) σε ποίημά του (και το κάνει για συγκεκριμένο λόγο), αλλά καλό είναι να αποφύγετε παρόμοιους πειραματισμούς στον πεζό και ιδιαίτερα στον ποιητικό λόγο. Δεν είστε Καβάφης και μέχρι να γίνετε μπορείτε να εμπιστευτείτε τα κοινώς αποδεκτά.

Εάν χρειάζεστε κάποιο βοήθημα για να φρεσκάρετε τις γνώσεις σας, ακόμη και η σχολική γραμματική είναι αρκετή, σε συνδυασμό δε με την συνοπτική γραμματική Μπαμπινιώτη θα σας καλύψει πλήρως. Πάντως στο πεδίο αυτό το ίδρυμα Τριανταφυλλίδη έχει κάνει πολλή καλή δουλειά.

Πολύ χρήσιμο βιβλίο για λάθη που είναι πολύ συνηθισμένα στον προφορικό και γραπτό λόγο. Ίσως να το βρείτε λίγο δύσκολα, το Μεταίχμιο δείχνει να το έχει διαθέσιμο σε ηλεκτρονική μορφή σε ελάχιστη τιμή…

Εισάγω ή εισαγάγω; Θα συμμετέχω ή θα συμμετάσχω; Καημό έχω να δω κάποιον να ακολουθεί τους κανόνες, το θεωρώ σχεδόν βέβαιο ότι σύντομα ο εξακολουθητικός τύπος σε πολλά ρήματα θα καταργηθεί στην πράξη. Μέχρι τότε λοιπόν εισαγάγω (στιγμιαίο, μία φορά) – εισάγω (διαρκές, εξακολουθητικό). Θα συμμετάσχω (στιγμιαίο), θα συμμετέχω (εξακολουθητικό). Πάντως η χρησιμότητα του ορθογραφικού λεξικού Μπαμπινιώτη φαίνεται και σ’ αυτές τις περιπτώσεις, καθώς για όλα τούτα έχει αναφορές που τα εξηγούν και τα διευκρινίζουν.

Τώρα για το μονοτονικό και το πολυτονικό. Είστε ελεύθεροι να γράψετε το βιβλίο σας σε όποια μορφή θέλετε, (και φυσικά οι περισσότεροι γράφετε στο μονοτονικό), αλλά αποφύγετε όσο μπορείτε τις προσμίξεις, ιδιαίτερα στον πεζό λόγο. Παρά τα όσα πιστεύουν οι περισσότεροι το μονοτονικό έχει πολλούς κανόνες και δεν είναι τόσο εύκολο. Και πάλι στο διαδίκτυο θα βρείτε εύκολα τους βασικούς κανόνες του μονοτονικού και από εκεί και πέρα είναι δική σας η απόφαση για τον δρόμο που θα ακολουθήσετε.

Και στον τομέα της γραμματικής πάντως είναι καλό να ακολουθείτε ενιαία μορφή στο βιβλίο σας. Βεβαίως υπάρχουν πάντα οι ξεχωριστές πένες που μπορούν και χειρίζονται την γλώσσα με έναν δικό τους ιδιαίτερο τρόπο, αλλά αυτοί είναι οι ελάχιστες εξαιρέσεις.

Σημεία στίξης

Η λέξη στίξη προέρχεται από το ρήμα στίζω…

Η στίξη είναι ο μεγάλος παρεξηγημένος της σημερινής λογοτεχνίας. Ελάχιστοι την χρησιμοποιούν πια, (εκτός από την τελεία και το κόμμα) και όσοι το κάνουν πέφτουν σε λάθη που αντί να χρωματίσουν και να εμπλουτίσουν το κείμενο, τελικά το αποδυναμώνουν ή αλλάζουν εντελώς το νόημά του. Και είναι κρίμα, καθώς τα σημεία στίξης μπορούν να χρωματίσουν εξαιρετικά το κείμενο και να μειώσουν σε μεγάλο βαθμό τα μειονεκτήματα του γραπτού λόγου έναντι του προφορικού, σε ό,τι αφορά την παραστατικότητα και την εικονοποιία. Για να δούμε λοιπόν λίγα πράγματα και στο πεδίο αυτό.

Στην λογοτεχνία τα πράγματα δεν είναι τόσο απόλυτα και οριοθετημένα,, αλλά πάντως οι βασικές σημασίες είναι αυτές (βικιπαίδεια)

Η τελεία. Αυτονόητη η χρήση της γι αυτό και τα πολλά λόγια είναι φτώχεια. Μπαίνει μετά από ένα ακέραιο, αυτοτελές νόημα. Φυσικά στην λογοτεχνία και ιδιαίτερα στην ποίηση ακέραιο νόημα μπορεί να έχει και μία μόνο λέξη. Να θυμάστε ότι δεν βάζουμε τελεία μετά από χρονολογίες και την αποφεύγουμε σε τίτλους, υπότιτλους και επικεφαλίδες. Η τελεία επίσης μπαίνει πάντα μετά από το κλείσιμο των εισαγωγικών. Τελεία δεν μπαίνει επίσης μετά το ερωτηματικό και το θαυμαστικό.

Η άνω τελεία· ο μεγάλος χαμένος της τεχνολογίας και του ελληνικού πληκτρολογίου, στην θέση της οι περισσότεροι σήμερα χρησιμοποιούν κόμμα ή τελεία. Κι όμως παραμένει πολύ χρήσιμη καθώς συνδέει νοήματα με παραπάνω ένταση από ότι το κόμμα και μικρότερη από την τελεία. Στην ουσία πρόκειται για μια στιγμιαία ανάσα στην ανάγνωση. Στην ποίηση επίσης μπορεί να αποδειχθεί πολύ χρήσιμη, καθώς στην πραγματικότητα δυναμώνει την ένταση πολλών καταληκτικών στίχων.

Για να βάλετε άνω τελεία με το ελληνικό πληκτρολόγιο υπάρχουν δύο πολύ εύκολοι τρόποι. Ο ένας είναι πατώντας τον συνδυασμό Alt και 0183. Η άλλη λύση είναι μονιμότερη. Θα πάτε στην αυτόματη διόρθωση κειμένου και θα αντιστοιχήσετε στην άνω τελεία κάποια αλληλουχία πλήκτρων. Οι περισσότεροι χρησιμοποιούν τα δύο συνεχόμενα κόμματα, γράφετε λοιπόν την λέξη, πατάτε δύο φορές το κόμμα και αυτόματα θα εμφανιστεί δίπλα στην λέξη η άνω τελεία.

Και η άνω τελεία μπαίνει έξω από την παρένθεση ή τα εισαγωγικά.

Κόμμα.  Εδώ δεν θα πούμε σχεδόν τίποτα, καθώς είναι πάρα πολλές οι περιπτώσεις που χρησιμοποιείται το κόμμα και δύσκολο να τις αναφέρουμε όλες. Ο γενικός κανόνας είναι ότι δεν πρέπει να το παρακάνουμε με την χρήση του, καθώς τα πολλά κόμματα επιβραδύνουν την αφήγηση, κάνουν δηλαδή πιο χαλαρό τον ρυθμό του κειμένου. Πάντως πρόκειται για ένα σημείο στίξης με πολλή δύναμη, καθώς η τοποθέτησή του σε αναφορικές προτάσεις μετά το υποκείμενο τής πρότασης , μπορούν όχι μόνο να αλλοιώσουν το νόημα, αλλά να αποτυπώσουν και το εντελώς αντίθετο. Δεν υπάρχει πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα από εκείνον τον χρησμό της Πυθίας προς κάποιον πολεμιστή που πήγε να την συμβουλευθεί για την τύχη του στο πόλεμο. (Ας μην μαλώσουμε τώρα για το εάν πρόκειται για πραγματικό χρησμό ή για μύθο που μας έχει παραδοθεί. Πιθανότατα πρόκειται για κακή μετάφραση από αντίστοιχη λατινική φράση, αλλά δεν είναι αυτό το θέμα μας εδώ).

(α) ἤξεις , ἀφήξεις, οὐ  θνήξεις  ἐν  πολέμω = θα φθάσεις,  θα επιστρέψεις , δεν θα πεθάνεις στον πόλεμο

(β) ἤξεις , ἀφήξεις  οὐ, θνήξεις  ἐν πολέμω = θα φθάσεις, δεν θα επιστρέψεις , θα πεθάνεις στον πόλεμο

Και στην νεοελληνική είναι πολλές οι περιπτώσεις που μπορεί να έχουμε τέτοιες αντιθέσεις, λιγότερο ή περισσότερο έντονες. Γι’ αυτό προσοχή.

Από τα υπόλοιπα σημεία στίξης παραλείπουμε αρκετά, καθώς η χρήση τους είναι γνωστή και συγκεκριμένη όπως: άνω και κάτω τελεία, παύλα, παρένθεση και διπλή παύλα, αγκύλες (χρησιμοποιούνται για να δηλώσουν παρένθεση μέσα σε παρένθεση), ομοιωματικά, (σπάνια πια σε λογοτεχνικά βιβλία), σταυρός (συνήθως συνοδεύει την χρονολογία θανάτου ενός προσώπου στα λεξικά ή λέξη που δεν χρησιμοποιείται, στο πληκτρολόγιο βγαίνει με τον συνδυασμό Alt και 0134), ενωτικό (ενωτική παύλα, π.χ. πολιτικο-ιδεολογικός), υποδιαστολή, (πλέον μόνο στην αναφορική αντωνυμία ό,τι), απόστροφος (όταν συμβαίνει έκθλιψη, π.χ. γι’ αυτό).

Ας πούμε όμως δυο λόγια για το θαυμαστικό, το ερωτηματικό και τα αποσιωπητικά.

Το θαυμαστικό γενικά χρησιμοποιείται μέσα στο κείμενο για να εντείνει μία κατάσταση, ένα συναίσθημα, ένα επιφώνημα. Προσφέρει στην ένταση του κειμένου και ζωντανεύει τους διαλόγους. Εκεί που γίνεται συνήθως το λάθος είναι όταν μπαίνει μέσα σε παρένθεση, καθώς πολλοί νομίζουν ότι αυτό δηλώνει απορία. Στην πραγματικότητα θαυμαστικό σε παρένθεση μετά από μία λέξη δηλώνει ειρωνεία ή θέλει να υπογραμμίσει μία ελάχιστα πιθανή κατάσταση – Ο Δημήτρης λέει ότι έτρεξε τα 100 μέτρα σε 5 δευτερόλεπτα (!) ή Τριγυρίζει στην πόλη και λέει σε όλους πως είναι πολύ εργατικός (!) υπάλληλος.

Το ερωτηματικό μπορεί να μπει κι αυτό σε παρένθεση, (σπανιότερα από το θαυμαστικό), αλλά διαθέτει μικρότερη δύναμη ειρωνείας, περισσότερο δηλώνει αμφιβολία, αμφισβήτηση – Η Μαρία λέει συνέχεια ότι είναι η καλύτερη (;) οδηγός.

Τέλος, τα αποσιωπητικά. Είναι πολλές οι περιπτώσεις που μπορούμε να τα χρησιμοποιήσουμε, αλλά τα τελευταία χρόνια υπάρχει μία κατάχρηση στην λογοτεχνία και ιδιαίτερα στους διαλόγους. Γενικά τα αποσιωπητικά υποδηλώνουν κάτι το ημιτελές, κάτι που υπονοείται και δεν λέγεται ή ότι υπάρχουν ακόμη αρκετά να ειπωθούν, αλλά αποσιωπώνται. Ανάλογα με τα συμφραζόμενα μπορεί να δηλώνουν απειλή, συγκίνηση και συνεπαγόμενο διακεκομμένο λόγο, δισταγμό και άλλα συναισθήματα. Προσπαθήστε να αποφύγετε την κατάχρησή τους, γιατί το αποτέλεσμα θα είναι εντελώς διαφορετικό από το αναμενόμενο. Μπορείτε επίσης να τα χρησιμοποιήσετε μετά από ερωτηματικό ή θαυμαστικό, αλλά και πάλι με προσοχή.

Μία τελευταία λέξη για ποιητές

Μόνο για πολύ απαιτητικούς στην λογοτεχνία, φιλολόγους και δοκιμιογράφους…

Είναι προφανές ότι ένας συγγραφέας μελετά διαρκώς, διαβάζει πολύ και έχει στο οπλοστάσιό του όσα περισσότερα εργαλεία μπορεί ή αντέχει η τσέπη του. Εκτός λοιπόν από τα παραπάνω λεξικά, όποιος γράφει ποίηση, εκτός από την αυτονόητη μελέτη άλλων ποιητικών έργων, θα πρέπει οπωσδήποτε να έχει στην διάθεσή του αρκετές ανθολογίες και όχι μόνο της ελληνικής ποίησης, όσα περισσότερα ειδικά λεξικά, τουλάχιστον ένα βιβλίο για την μετρική και τον ρυθμό στην ποίηση (κυκλοφορούν πάνω από πέντε την στιγμή αυτή) και οπωσδήποτε συλλογή κειμένων των πιο σημαντικών κριτικών της ελληνικής λογοτεχνίας (Τέλλος Άγρας, Καραντώνης, Παναγιωτόπουλος, Αποστολίδης Ρένος, κλπ). Πάντως όποιος θέλει να εμβαθύνει στα ποιητικά και ξεκινά τώρα τις προσπάθειές του, μπορεί να διαβάσει το εξαιρετικό κείμενο του Μάνου Τασάκου που το πρώτο μέρος του θα βρείτε εδώ.

Οι αγορές βιβλίων

Εκτός από εκείνα τα βιβλία που αναφέρουμε παραπάνω και μπορείτε να βρείτε εύκολα στο διαδίκτυο, έχουμε παρακάτω κάποιους συνδέσμους για την περίπτωση που θέλετε να παραγγείλετε κάποια χρήσιμα βοηθήματα. Τα περισσότερα από αυτά είναι σχετικά ακριβά, αλλά ας μην ξεχνάμε ότι οι λεξικογραφικές εργασίες απαιτούν πολύ μόχθο και χρόνο και δεύτερον ότι συγγραφή σημαίνει πρωτίστως καλός χειρισμός και γνώση τής γλώσσας.

Νεοελληνική μετρική

Λεξικό λογοτεχνικών όρων και θεωρίας της λογοτεχνίας

Σύγχρονη σχολική γραμματική για όλους

Γραμματική της νέας ελληνικής

Λεξικό της νέας ελληνικής γλώσσας

Ετυμολογικό λεξικό της νέας ελληνικής γλώσσας

Λεξικό των δυσκολιών και των λαθών στη χρήση της ελληνικής

Λεξικό νεοελληνικής λογοτεχνίας

Νέο ελληνικό λεξικό της σύγχρονης δημοτικής γλώσσας

Η ποίηση – Λόγια και Δημοτική από τον Μεσαίωνα ως τις μέρες μας (Τρίτομο)

Επίλογος

Η συγγραφή δεν πρέπει να πνίγεται από κανόνες, ούτε να ασφυκτιά μέσα σε πρέπει. Όμως κατά τον ίδιο τρόπο που ένας χειρουργός πρέπει πρώτα να μάθει την κλασική μέθοδο καλά για να μπορέσει μετά να την αμφισβητήσει, έτσι και ένας νέος συγγραφέας είναι καλό να πατήσει επάνω στα δοκιμασμένα για να μπορέσει μετά να τα αναθεωρήσει ή και να τα ανατρέψει.

Εάν αφιερώσετε χρόνο και σημειώσετε με προσοχή όλες αυτές τις διορθώσεις στο βιβλίο σας, το βέβαιο είναι πως θα χρειαστεί ελάχιστη ή και καθόλου επιμέλεια από τον εκδοτικό οίκο που θα το εκδώσει. Όμως η σωστή διόρθωση πέρα από την καλή εμφάνιση του κειμένου είναι και ζήτημα ουσίας, καθώς μεταδίδει καλύτερα το μήνυμά σας και μπορεί να βελτιώσει θεαματικά το κείμενο και τα νοήματά του.

Εσείς σκοπεύετε να κάνετε ή έχετε κάνει ήδη μόνοι σας την διόρθωση του βιβλίου σας; Γράψτε μας τις εμπειρίες σας παρακάτω στα σχόλια, όπως φυσικά και παρατηρήσεις ή απορίες.

Αναγνώσεις 100
5 1 vote
Article Rating
Διαφήμιση

Similar Posts

Subscribe
Notify of
guest
2 Comments
oldest
newest most voted
Inline Feedbacks
View all comments
Eleni
Eleni
3 years ago

Σκοπεύω να κάνω μόνη μου την διόρθωση του βιβλίου μου, αλλά θα ήθελα πρωτίστως να ρωτήσω κάτι που αφορά την διόρθωση του προσώπου που χρησιμοποιούμε στο κείμενο.
Και εξηγώ: γράφοντας ένα βιβλίο που αφορά το άτομό μας, πχ προσωπικές εμπειρίες, είναι καλό να χρησιμοποιούμε το 1ο ενικό (εγώ), το 1ο πληθυντικό (εμείς) ή το ουδέτερο ύφος 3ου ενικού (η συγγραφέας); Το ερώτημα αφορά αντίστοιχα και το σύντομο βιογραφικό σημείωμα. Ευχαριστώ.